61 වසර 800 කට පසු මුට්ටියෙන් මතු වූ පරණ වට්ටක්කා

සිරා කොලුවට දැන් වැළදී තියෙන්නෙ බොහොම දරුණු කම්මැලිකමක්. ඒ කම්මැලි කම නිසාම තමයි දැන් සිරාගෙ කාමරයට ඉදලා හිටලා ලිපියක් ලියවෙන්නෙ. ඒ උනාට අද දවසෙ කියවන්න ලැබුන ඉංග්‍රීසි ලිපියක් දැක්ක ගමන් මට හිතුනා කාමරේට එන යන අයට කියවන්න මෙතනට රැගෙන ආ යුතුයි කියලා. ඇත්ත වශයෙන්ම මේ ලිපිය බොහොම රසබර එකක්.

2008 වසරෙදි ඇමරිකාවෙ විස්කොන්සින් නුවර (Wisconsin) පුරාවිද්‍යාඥයන් පිරිසක් විසින් සිදුකල කැණීමකදි ඔවුන්ට හමු උනා කුඩා මැටි මුට්ටියක්. ඇත්තටම මේ මුට්ටිය පළමු දැක්මෙන්ම කුතුහලය ඇතිකරන තාලෙ එකක්. මේ කැණීම කල භූමිය කැනඩාව, ඇමරිකාව වගේම මෙක්සිකෝවෙත් මුල් පදිංචිකරුවන් පිරිසක් ලෙස සැළකෙන මෙනොමයිනී (Menominee) නැමති ගෝත්‍රයට අයත් පාරම්පරික භූමියක්. ඇමරිකාවේ විස්කොන්සින් නුවර වර්තමානයේත් මේ ජන වර්ගයට අයත් 8700 ක පමණ ජනතාවක් වාසය කරනවා. මේ අය ඉංග්‍රීසි භාෂාවට අමතරව මෙනොමයිනී කියන පාරම්පරික භාෂාවත් කථා බහ කරනවා. ඒ භාෂාවට අනුව මෙනොමයිනී යන්නේ අරුත ජනතාව යනුයි. මේ අය සතුව වර්තමානයේත් අතීතයේ සිට පැවත එන ඔවුන්ටම වෙන් වූ විශාල පෙදෙසකට පැතිරුන භූමි භාගයක් තිබෙනවා. ඉහත කී කැණීම සිදුවුනේ මෙවැනි තැනක.

අපූරු මැටි මුට්ටිය

පුරාවිද්‍යාඥයන් පිරිසට හමුවුන මැටි මුට්ටිය අවුරුදු 800 ක් පැරණි බව පසුව සොයා ගත්තා. එතකොට ඒ තුල තිබුනෙ මොනවද ? මෙය කියවන ඔබට ඇතිවන ප්‍රධානම ගැටලුව එය බව මම දන්නවා. ඇත්ත වශයෙන්ම එහි තිබුනෙ ඔබ කිසිලෙසකින් වත් හිතන්නෙ නැති දෙයක්.

මුට්ටිය ඇතුලෙ තිබුනෙ වට්ටක්කා කුලයට අයත් ශාක විශේෂයක ඇට වර්ගයක්. පෘථිවිවාසීන් ආහාර ගබඩාකරතැබීම, අහාර සංරක්ෂණය වැනි කාරණා පිළිබද ඈත අතීතයේ සිටම දැන සිටි බව මේ මුට්ටිය හමුවීමත් සමග තහවුරු උනා. වර්තමානයේ නම් මේවා වෙන වෙනම විෂයන් ලෙස ඉගෙන ගත හැකියි. එහෙත් වසර 800 කට එහා ආදිවාසීන් ඒ කාරණා දැනසිටීම පුදුමයට කරුණක්. මේ පුදුමය තවත් තීව්ර වෙන්නෙ මේ බීජ වර්ගය අයත් ශාක විශේෂය මැටි මුට්ටිය හමුවෙන වකවානුව වෙද්දි පෘථිවි තලයෙන් සහමුලින්ම තුරන්ව ගොස් තිබූ නිසයි.

මුට්ටිය තුල තිබූ බීජ

කුඩා මැටි මුට්ටියකින් වසර 800 කට පසුව කරළියට ආ මේ බීජ විශේෂය වඳවී ගිය ශාක විශේෂයක් නැවත වරක් පෘථිවියේ ජීවමාන කරන්නට දායක උනා. එහි සම්පූර්ණ ගෞරවය මේ බීජ විශේෂය මැටි බුට්ටියේ බහා තැන්පත් කල Menominee මුතුන් මිත්තන් හට හිමිවිය යුතුයි. බාගවිට අනාගතයේ මේ ශාක විශේෂය වඳවී යනු ඇතැයි ඔවුන් සිතුවා වන්නටත් පුළුවන්. එසේත් නැතිනම් අනාගතයේ පැමිණෙන ආහාර හිගයකදී ආහාර සැපයුම පවත්වාගෙන යාමේ අරමුණ වෙනුවෙන් සගවා තැබුවා වන්නටත් පුලුවන්.

කෙසේ හෝ මේ වටිනා සොයාගැනීම සිදුකර වර්ෂ 7 කට පසු කැනඩාවේ Winnipeg සරසවියේ සිසුන් මුට්ටියේ තිබූ ඇට සිටුවන්නට තීරණය කලේ නූතන විද්‍යාවේ සහයෝගයත් ඇතිවයි. අවුරුදු 800 ක් පැරණි ඇට ස්වල්පයකින් පෘථිවියෙන් වදවූ ශාකයක් නැවත බිහිකරන්නට ඔවුනට හැකිවෙයිද ?

ඇත්ත වශයෙන්ම ඒ කාරිය කරන්නට ඔවුන්ට හැකි උනා. මේ බීජ මගින් බිහිකල පැල වලින් මේ වෙද්දි ඵලදාවත් අරගෙන අවසන්. කාලයක්ම තුරන් වෙලා තිබිලා ආයෙමත් පෘථිවියට ආව මේ ශාඛයට හැමෝම එකතු වෙලා තැබුව නම තමයි gete-okosomin. ඒ නම Menominee භාෂාවෙන් Big Old Squash නැමති අරුත තමයි සපයන්නෙ. ඝනකම් ලෙල්ලක් වගේම ඇට රාශියකුත් තිබෙන විශාල ප්‍රමාණයේ එළවළු වලට පොදුවේ Squash කියලයි කියන්නෙ. මේ ශාඛයට Menominee භාෂාවෙන්ම නම් තැබීම නූතන පරම්පරාවට මේ ශාඛය දායාද කරන්න දායක උන Menominee මුතුන් මිත්තන්ට කරනා ගෞරවයක් ලෙසයි හැමෝම සලකන්නේ.

ආයෙමත් වතාවක් මේ ශාඛය ලොවෙන් තුරන් නොවෙන්න ලැබූ ඵල වලින් හැකි තරම් නව ශාක බිහිකිරීම තමයි මේ දවස් වල සිදුවෙන්නෙ. gete-okosomin බැලූ බැල්මට තවත් එක් එළවළුවක් පමණයි කියලා ඇතැම් කෙනෙකුට කිව හැකි උනත් මේ ශාකය පිටුපස සිටින Menominee මුල් පදිංචිකරුවනුත් ඔවුන්ගේ ජන සමාජයත් නිසාම එය අපූරු ශාඛයක් බවට පත් වී අවසානයි. සමහර වෙලාවට අපේ පරිසරයෙ ගස් කොළන් හරි අපූරු විශ්වාස කල නොහැකි දේත් කරනවා කියලා අපිට හිතෙන්නෙ අවුරුදු 800 කට පස්සෙ පැළවුන gete-okosomin දිහා බැලුවම.

ඉතිහාසය හරිම අපූරු දේ විටින් විට අපිට ගෙනල්ලා දෙනවා. අපි හැමෝගෙම ජීවන චක්‍ර මේ ඉතිහාසය මත මේ පොළවට ශක්තිමත්ව මුල් ඇදලා තියෙනවා. නූතන විද්‍යාව දිහා බලාගෙන ඇතැම් විටෙක ඉතිහාසය අමතක කරන්න අප වෙර දැරුවත් කොහෙන් හෝ තැනකින් අපේ ඉතිහාසය අපට මුණගැසෙන වගට gete-okosomin කදිම උදාහරණයක් සපයන බවක් මට සිතෙනවා.

අද ලිපියට මූලාශ්‍රය

මම කාමරේ අරින සිරා කොලුවා.