84 ඩග්ලස් කැම්බල් සහ 70 දශකයේ සිරි ලංකාව

සිරාගේ කාමරයෙන් පසුගිය මාසයේ අවසාන ලිපිය ලෙස පල වූ ශ්‍රී ලංකාවේ 70 දශකයට අයත් ඡායාරූප පෙළ බොහෝ දෙනෙකුගේ අවධානයට ලක් විය. එම ලිපිය කියවූ බවට ගූගල් රාජයා මවෙත දැන්වූ පාඨකයන්ගේ සංඛ්‍යාවද ඉහළ එකකි. ඒ අනුව අපේ මව්බිමේ අප නොදුටු ඉතිහාසයකට අයත් ඡායාරූප දැකීමේ ආශාව ඇත්තේ මා හට පමණක් නොවන බැව් දැන් මම ඉදුරාම දනිමි.

නමුත් ඒ ලිපිය පලවී දින දෙකකට පමණ පසු සහෘද බ්ලොග් කරු චන්දන මවෙත එවූ ලින්කු කීපයකම ඒ කියන ඡායාරූප පල වී තිබුනි. ඒ මගේ ලිපිය පලවන්නටත් කලියෙනි. නමුත් ඒ කිසිම තැනක මේ වටිනා ඡායාරූප කාගේදැයි සටහනක් තිබුනේ නැත.

යමක් හොයන්නට සිතුනොත් එය මොන දිල්ලියෙන් හරි සොයාගැනීම මගේ ක්‍රමයයි. මගේ මෙන්ම මේ ඡායාරූප කෙරේ පෙම්බදින ඔබෙත් වාසනාව නිසාදෝ මේ කියන 70 දශකයේ ඡායාරූප වල සැබෑ හිමිකරුවා කවරෙක්දැයි සොයා ගැනීමට මම අධිටන් කළෙමි. අද ඔබ මේ කියවන්නට යන්නේ මා සොයාගත් ඒ අපූරු මිනිසා ගැනයි.

මගේ ලිපියේදී මා අනුමාන කල ලෙසම ඡායාරූප කීපයකම සිටි සුදු ජාතික කාන්තාවගේ සැමියා තමයි මේ වටිනා කියන ඡායාරූප සියල්ලේම හිමිකරුවා. ස්කොට්ලන්ත ජාතික ඩග්ලස් කැම්බල්  මහත්තයා තමයි ඒ. වෘත්තියෙන් ඉංජිනේරුවෙක් විදියට කටයුතු කලත් එතුමාගෙ විනෝදාංශය වෙලා තියෙන්නෙ ඡායාරූප කලාව. 1930 ගනන් වලදි පවුලේ විනෝද චාරිකා ආදිය ඡායාරූපයට නගලා පටන් ගත්ත මේ ක්‍රියාවලිය පස්සෙ පස්සෙ බොහොම විධිමත් ආකාරයෙන් කරන්න ඔහුට හැකි වුනා. මුල් කාලයේ කළුසුදු ඡායාරූප පමණක් ගන්න උනේ එකල තිබුන මෙවලම් වල ඒ වර්ණ දෙක පමණක් මතු කරන්නට හැකියාව තිබුන නිසයි.

අපේ කථා නායකයා වයස අවුරුදු 59 දී ස්කොට්ලන්තයේ සාම්ප්‍රදායික ඇදුමෙන් සැරසී.

නමුත් 1955 දි දකුණු අප්‍රිකාවට ගිය ව්‍යාපාරික චාරිකාවකදි කළු සුදු වලින් වර්ණ ඡායාරූප වලට මාරු වෙන්න එතුමාට හැකි වුනා. අපි කලින් ඡායාරූප එකතුවෙදි දැක්ක සුදු නෝනා තමයි ඩග්ලස් මහත්තයගෙ බිරිද. එයාගෙ නම කැත්ලින්. මේ ජෝඩුව බොහොම දැඩි ආදරයකින් යුතුව ජීවත් වෙච්ච යුවලක් බවයි දැනගන්න ලැබුනෙ.

ඩග්ලස්, කැත්ලින් යුවල

ඉතින් මේ දෙන්නා කොහේ හරි විනෝද චාරිකාවක යනවා නම් ඩග්ලස් මහත්තයා අතේ කැමරාව වැරදුනේම නෑ. ස්වභාව ධර්මයාට, සතා සීපාවට බොහොම ආදරය කරපු මනුස්සයෙක් විදියට හැම වෙලේම තමා දකින පරිසරයේ සුන්දරත්වය, මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් කැමරාවට නගන්නත්, ඒ ඡායාරූප මුද්‍රණය කරලා එයට පාදක වෙච්ච ඉසව්ව, පුද්ගලයන් පසු කාලෙක නැවත මතකයට නගා ගත හැකි පරිදි ලොග් සටහනක් තබලා ඡායාරූපය සමගම සුරක්ෂිතව අමුණන්නත් මෙතුමා කටයුතු කර තිබෙනවා. ඒ නිසයි ලංකාවෙ පැරණි ඡායාරූප ගත්තෙ මේ මේ තැන් වල කියලා හරියටම අපිට දැනගන්න ලැබුනෙ.

1950 වගේ දුර ඈත කාලෙදි අද වගේ පහසුවෙන් ඡායාරූප කරණයේ යෙදෙන්න හැකියාවක් තිබිලා නෑ. ස්වයංක්‍රීය අති නවීන කැමරා ඒ කාලයේ තිබුනෙ නැති නිසා අද ස්වයංක්‍රීයව කැමරාව මගින් ඉටුවන කාර්යයන් තමා විසින්ම කර ගනිමින් ඉතා හොද තත්වයේ ඡායාරූපයක් ගැනීම හැම විටම අභියෝගයක්. අතේ ගෙන යා හැකි Exposure මීටරයක්, Range ෆයින්ඩරයක්, කැමරාවට වෙනම සවි කල යුතු ප්ලෑෂ් ගන් එකක් සමග මුලින්ම භාවිතා කරලා තියෙන්නෙ Voigtlander Vito B කියන වර්ගයේ කැමරාවක්. මේ ලිව්ව තාක්ෂණික වචන කීපය පිළිබද ඒ ක්ෂේත්‍රයේ නිරතවෙන අය හොදින්ම දන්නවා.

මේ කැමරාවෙන් පස්සෙ ඩග්ලස් මහත්තයගෙ ආයුදේ වෙලා තියෙන්නෙ  Zeiss Ikon Contaflex නම් කැමරාවක්. සෑහෙන කාලයක් යන තුරාවටම මේ කැමරාව ඔහු භාවිතා කර තිබෙනවා. ඒ අනුව අපි දුටු ලංකාවෙ ඡායාරූපත් ඔහු කාචයට හසුකරලා තියෙන්නෙ මේ කැමරාවෙන්. කැමරාවටම සවි වුන Exposure මීටරයත්, ලෙන්සය හරහා කදිමෙට නාභි (Zoom) ගත කරන්න හැකිවීමත්..ලෙන්සය ගලවා ඉවත් කර වෙනත් ලෙන්ස සවි කිරීමට හැකි වීමත් මේ කැමරාව සමග ඔහුට ලැබුන ප්‍රතිලාභ. පසු කාලීනව Wide Angle සහ  Telephoto ලෙන්ස දෙකකුත් ඔහු මෙයටම අමුණනවා. මේ සියලුම දේ දාගෙන යන්න කදිම හම් බෑගයකුත් කැමරාව සමගම ලැබිලා.

70 දශකයේ ලංකාවෙ ඡායාරූප ගත්ත කැමරාව

70 දශකයේ අග භාගයෙදි ඔහු තමන්ගෙ කැමරාව විදියට භාවිතා කරලා තියෙන්නෙ Minolta XD -7 කියන මාදිලියේ කැමරාවක්. කලින් තමා විසින්ම කල ඇතැම් සැකසුම් මෙම කැමරාව මගින් ස්වයංක්‍රීයවම ඉටුකර දීම ඔහුට පහසුවක් වන්නට ඇති. මේ සන්නාමයෙන්ම පසු කාලෙක පැමිණි  Minolta XD -700 කැමරාව තමයි කැම්බල් මහත්තයගෙ අන්තිම කැමරාව. මේ කැමරා දෙකේම Auto Zoom පහසුකම තිබිලා නෑ.

මුල් කාලයේ මේ කැමරා සදහා භාවිතා කල දළ සේයා පට වල  සටහන් කල හැකි වූයේ අඩු ෂටර වේගයක්. ඒ නිසාම කැමරාව පොඩ්ඩක්වත් නොසෙල්වා තබාගෙන ඡායාරූප ගැනීම කලයුතුව තිබුනා. ඔහු භාවිතා කර තිබුනෙ  Kodakchrome  වර්ගයේ දළ සේයාපට. වරකට ඡායාරූප 36 ක් ගන්න පහසුකම් එහි තිබුනා. දළ සේයා පටයක් මිළදී ගැනීමේදී ලැබෙන මුදල් ගෙවූ ලියුම් කවරය සමග ඡායාරූප ශුද්ධ කරන තැනට භාර දුන්නම  තැපෑලෙන් තමයි නිවසට ඡායාරූප ලැබිලා තියෙන්නෙ. ඒ සදහා ගතවන දින කීපය ඩග්ලස් මහත්තයට සෑහෙන්න විඩාබර වෙන්න ඇති.

මේ කියන අදියර නිම වෙලා නිවසට දළ සේයාපටයක් ලැබුනම ඔහුගේ ඊළග පියවර මෙන්න මෙහෙමයි. තමන්ගෙ ඤාතීන්ට තමන් ගිය ගමන් බිමන් පිළිබද ඔහු විස්තර කර තිබෙන්නෙ (Slide Show) ස්ලයිඩ් ෂෝ ආකාරයට. එහෙමත් නැත්නම් විශාල තිරයක ඡායාරූපය විශාලනය කර පෙන්වීමෙන්.  එතැනදි ඡායාරූපයෙන් ඉදිරිපත් වන දෙය හොදින් විස්තර කරලා ඒ ස්ථානයේ තමන්ගෙ අත්දැකීම් එහෙමත් ඉතා රසවත්ව තම ඤාති සමූහයා වෙත එතුමා විසින් ඉදිරිපත් කල බව තමයි දැනගන්න තියෙන්නෙ. පළමුව බලන්නෙ සෑහීමකට පත්වෙන්න පුලුවන් තරමේ ගුණත්වයක් ඒ ඒ ඡායාරූපයේ තියෙනවද කියලයි. එහෙම නැත්තං ඒවා වැටෙන්නෙ කුණු බක්කියට. ඊට පස්සෙ තමන්ගෙ අතින්ම ඡායාරූපය සවි කරන කාඩ්බෝඩ් තීරුවෙ ඡායාරූපය පිළිබද විස්තර ලියනවා. වර්ෂය, දිනය, ස්ථානය ආදී වශයෙන්. මෙලෙස සූදානම් කල 35000 කට අධික ඡායාරූප තොගයක් ඔහුගේ ජීවිත කාලය තුල සැකසුනා. ඒ සදහා වසර 50 කටත් වඩා ගතවෙලා තියෙනවා.

70 දශකයේ ලංකාවේ ඡායාරූප තම අත් අකුරින් ලියූ විස්තර සහිතව සකසා ඇති අන්දම

කැම්බල් මහත්තයා වගේම එයාගෙ ප්‍රිය බිරිද කැත්ලින් මහත්මියත් අද ජීවතුන් අතර නෑ. ඇය මියගොස් තිබෙන්නෙ 1983 වසරෙදි. අපේ ඡායාරූප ශිල්පියා අවුරුදු 94 ආයු වළදලා 2007 වර්ෂයෙදි තමයි අභාවප්‍රාප්ත වෙලා තියෙන්නෙ. ඒ වයසෙදිත් ඔහුගේ අතින් කැමරාව ගිලිහී ගොස් තිබිලා නෑ. දිවි මගෙන් සමුගන්න අවස්ථාව වන විට එතුමා රටවල් 20 ක සංචාරය කර තිබෙනවා. කුඩා පොතක් සමග පෑනක් ලග තබා ගනිමින් නිරතුරුව තමා ගන්නා ඡායාරූප පිළිබද විස්තර ඒ අවස්ථාවේම ලියමින් එතුමා මේ ඡායාරූප නරඹන්නට හිතැති දහස් ගණනාවක් ජනතාව වෙනුවෙන් මහා ධනයක් රැස්කරලයි ජීවිතයෙන් සමුගන්නෙ.

දිවිමගේ  අවසන් කාලයේ 2007 දි.

අද එදා වගේ නෙමෙයි. ඡායාරූප කරණය වගේම ඒවා ඉන්පසු ඒවා වැඩිදියුණු කරන ආකාරයත් පුදුමාකාර දියුණුවකට ලක් වෙලා. කැම්බල් මහත්තයගෙ පුතා ඩන්කන් කැම්බල් (Duncan Campbell) තමන්ගෙ පියාගෙ ඡායාරූප එකතුවෙ තිබුන ඡායාරූප වලින්  30000 ක පමණ අතිවිශාල ප්‍රමාණයක් ඩිජිටල් කරණය කරන්න කටයුතු කලේ තාත්තා ජීවතුන් අතර සිටියදීමයි. තමන් සහ පවුලේ උදවිය සමග පමණක් මේ ඡායාරූප බෙදා ගැනීමෙන් පලක් නෑ කියලා හිතුව ඔහු සමස්ත ලෝකයම සමග ඒවා බෙදාගන්නට කටයුතු කල නිසයි ඔබට මෙන්ම මටද අතීත ලංකාවෙ හැඩතල අර විදියට බලන්න හැකි වුනේ.

මේ කාර්යය අවසන් වෙද්දි පියා ජීවතුන් අතර සිටියේ නැති වුවත් ඔහුගේ ආශිර්වාදය ඒ සදහා නිසැකවම ලැබෙන්නට ඇති. මේ අතිවිශාල ඡායාරූප එකතුව වර්තමානයේ ඒ පවුලෙ උරුමයක්. මියගිය පියාට දියහැකි හොදම ගෞරවය ලෙසයි මේ ඡායාරූප අන්තර්ජාලයට එකතු කොට ඇත්තෙ. 70 දශකයේ ලංකාවෙ ඡායාරූප පිළිබද අද ජීවතුන් අතර ඉන්නා භාරකරුවා ඩන්කන් නිසා මම ඔහුට පණිවිඩයක් යැව්වා මගේ ලියමන් සදහා ඒවා භාවිතා කරන්න අවසර දෙන්න කියලා. ඒ සදහා ඔහු මට එව්වෙ හරිම නිර්ව්‍යාජ පිළිතුරක්.

ඒ පිළිතුරෙන් මා සතුටට පත් වුනා වගේම 70 දශකයේ ශ්‍රී ලංකාවෙ ඡායාරූප මහා රාශියක් ඉදිරියේදී වරින් වර කාමරයෙන් බලාගන්න අවස්ථාවත් ඔබට ලැබෙනවා.

මේ ඡායාරූප මතු යහපත උදෙසා අරගෙන ඒවා සුරක්ෂිත කරලා තිබ්බ දිවංගත ඩග්ලස් කැම්බල් මහතාටත්, ඒවා සුරක්ෂිත කරන්න දායක වූ කැත්ලීන් මහත්මියටත් වර්තමාන පරපුර සමග ඒවා බෙදා හදාගන්න තීරණය කරපු ඩන්කන් කැම්බල් මහතාටත් අපි නොසෑහෙන්න ස්තූතිවන්ත විය යුතුයි. මෙවැනි සොදුරු මිනිසුන් නිසාම ලෝකයේ රුදුරු බව පරයා  සොදුරු බවම මොනවට පසක් වෙයි.


මෙම ලිපිය සදහා මුලාශ්‍රය

මම කාමරේ වෙසෙන සත්ගුණවත් සිරා කොලුවා.

ප.ලි

මැලේසියාවේ මාස 6 කට වරක් පැවැත්වෙන MATTA ( Malaysian Association of Travel and Tour Agents) සංචාරක අංශයේ දැවැන්තම ප්‍රදර්ශනය නිසා පසුගිය සතිය අතිශයින් කාර්යය බහුල එකක් විය. ඒ හේතුවෙන් බොහෝ බොග් මට මග හැරින. සුපුරුදු ලීලාවෙන් මේ සතියේ සිට නැවතත් සිරා කොලුවා බොලාගේ බොග් කියවන්නට එන බව කියනු රිසි වෙමි.

අතුරුදහන් වූ ගුවන් යානාව පිළිබද නවතම තොරතුර වනුයේ ගුවන් නියමුවන් දෙදෙනා යානාවේ සියලුම සන්නිවේදන මාර්ග ක්‍රියා විරහිත කරඇති බව, ගුවන් මගියෙකු ලෙස වෙස්වලාගත් ගුවන් යානා තාක්ෂණය පිළිබද ඉංජිනේරුවෙකු යානය තුල සිටි බවට සැක කරන බව, රේඩාර් සංඥා මග හැරීමට යානය අඩි 1500 ක පමණ පහතින් යාත්‍රා කර ඇති බව වැනි කාරණාය. මේ මොහොත වන විට ගුවන් යානය ගොඩබාන්නට ඇතැයි සැක කරන රටවල් 11 කි. ගුවන් යානය සෙවීමට එකතු වී ඇති රටවල් ගණන 25 කි. සන්නිවේදන චන්ද්‍රිකා 10 කි. මැලේසියාවේ බොහෝ  ප්‍රසිද්ධ ස්ථානයන්හි ගුවන් යානයේ අංකය සදහන් කර ඔවුන් වෙනුවෙන් දෙවියන් නමදින ලෙස විවිධ වැකි සටහන් කොට තිබේ.

පසුව ලියමි

මේ සටහන පිළිබද ලින්කුවක් මම ඩන්කන් කැම්බල් මහතා වෙත යැවීමි. ඒ පිළිබද මහත් සතුටට පත්ව මේ ලිපිය කියවන්නට බැරි වුවත් තම ඥාතීන්ගේ අවධානයටත් මෙය යොමු කරන බව එතුමා මට දන්වා එවා තිබුනි.