විදේශ ගතව සිටීම නිසා වසර කීපයක්ම පොසොන් උත්සවය සැමරීමෙන් බැහැරව සිටි සිරා කොලුවා මෙවර පොසොන් උත්සවය සමරන්නට එක්වූයේ වසර 3 කට පමණ පසුවය. පොසොන් යන නම ඇසූ සැනින් ලංකාවේ අපට සිහිවන්නේ අනුරාධපුරයයි. ලංකාවේදී සිරා කොලුවා සංචාරය කරන්නට කැමතිම ස්ථානය කිමෙක්දැයි කිසිවෙකු මාගෙන් විමසුවහොත් මාගේ නිසැක පිළිතුර රුවන් වැලි සෑ මළුව යන්නයි. එතැනදී හිතට මෙන්ම ගතටද දැනෙන සිසිලස, ප්රබෝධය, සැහැල්ලුව අති මහත් වීම එයට හේතුවයි. ගම්පහ, මාකේවිට එක්සත් තරුණ සංගමය නැමති සංගමයක් විසින් චිරාත් කාලයක සිට පවත්වාගෙන එන බත් දන්සැලකට සහයෝගය දැක්වීමට පැමිණෙන්නයි මා හට ආරාධනාවක් ලැබුනේ මගේ පියාණන්ගෙනි. ඔහු දැන් වසර 4 ක සිට මේ වැඩපිළි්වෙලට එක් වී සිටියි. රුවන් වැලි සෑ මළුව ආසන්නයේම මේ දන්සැල ස්ථානගත වන නිසා මා හට දෙවරක් සිතන්නට දෙයක් ඉතිරිව නොතිබුනි. මමද දන්සැල් නඩය සමග එක් වූයෙමි. සිරාගේ කාමරයේ අද ලියවෙන මේ ලිපිය ඒ බත් දන්සැල සහ එහි වටපිටාව පිළිබඳවයි.
1956 මැයි 23 වෙනිදා යනු 1956 වසරේ වෙසක් දිනය යෙදී තිබූ දිනයයි. මේ වෙසක් දිනය ලංකාවාසී බෞද්ධ ජනතාව සමරනු ලැබූයේ මහා ඉහළිනි. බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් පසු වසර 2500 ක් සම්පූර්ණ වූයේ 1956 මැයි 23 වනදාට වීම එයට හේතුවයි. මෙම වෙසක් උත්සවය බුද්ධ ජයන්ති යන වදනෙන් හඳුන්වනු ලැබූ එවකට බණ්ඩාරනායක රජය, මෙහි සුවිශේෂී බව තවත් සුවිශේෂී බවට පත් කරනු ලැබූවේ රාජ්ය අනුග්රහය නොමඳව ඒ සඳහා ලබා දෙමිනි. ඒ අනුව බුද්ධ ජයන්ති සැමරුම් කාසි නිකුත් කිරීම , රජයේ පාසල් වල අධ්යාපනය ලැබූ සිසු සිසුවියන්ගේ පරිහරණය පිණිස බෞද්ධ පොත පත සම්පාදනය, ගරා වැටුන වෙහෙර විහාර ප්රතිසංස්කරණය ආදිය ප්රමුඛ වී තිබේ.
 |
| 2016 පොසොන් පොහොය උදාවීමට මොහොතකට කලියෙන් රුවන් වැලි සෑ මළුව එහි රැය පහන් කරන සැඳැහැවතුන් සමග |
1956 මැයි 23 වෙනිදා යනු 1956 වසරේ වෙසක් දිනය යෙදී තිබූ දිනයයි. මේ වෙසක් දිනය ලංකාවාසී බෞද්ධ ජනතාව සමරනු ලැබූයේ මහා ඉහළිනි. බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් පසු වසර 2500 ක් සම්පූර්ණ වූයේ 1956 මැයි 23 වනදාට වීම එයට හේතුවයි. මෙම වෙසක් උත්සවය බුද්ධ ජයන්ති යන වදනෙන් හඳුන්වනු ලැබූ එවකට බණ්ඩාරනායක රජය, මෙහි සුවිශේෂී බව තවත් සුවිශේෂී බවට පත් කරනු ලැබූවේ රාජ්ය අනුග්රහය නොමඳව ඒ සඳහා ලබා දෙමිනි. ඒ අනුව බුද්ධ ජයන්ති සැමරුම් කාසි නිකුත් කිරීම , රජයේ පාසල් වල අධ්යාපනය ලැබූ සිසු සිසුවියන්ගේ පරිහරණය පිණිස බෞද්ධ පොත පත සම්පාදනය, ගරා වැටුන වෙහෙර විහාර ප්රතිසංස්කරණය ආදිය ප්රමුඛ වී තිබේ.
රජයේ මෙවැනි ක්රියාකාරකම් නිසා බුද්ධ ජයන්තියේ ප්රබෝධය ගම් නියම් ගම් සිසාරා පැතිර ගිය අතර මේ මහා ආගමික මංගල්ලය එකාවන්ව සැමරීමට ජනතාව පෙළ ගැසුනි. ගම, නගරය කියා භේදයක් නොමැතිව සිරිලක පුරා විවිධ සද් කාර්යයන් රැසක් බුද්ධ ජයන්තිය සමරමින් ඉටු වෙද්දී වෙසක් මාසයෙන් පසු එළඹෙන පොසොන් මාසයේදී තම ශක්ති ප්රමාණය අනුව යහපත් දෙයක් අනුරාධපුරයේදී කරන්නට ගම්පහ, මාකේවිට බස් හිමියෙකු වූ ජයසිංහ මහතාට සිත් වූයේ බුද්ධ ජයන්තියෙන් ලද උද්යෝගය නිසා විය යුතුය. ඒ සඳහා තබන මූලික පියවරක් ලෙස හෙතෙම මාකේවිට එක්සත් තරුණ සංගමය නමින් සංගමයක් පිහිටුවා ගත්තේ හරියටම බුද්ධ ජයන්තිය සමරන ලද වෙසක් පෝ දිනයි.
තරුණ සංගමයේ ආරම්භක සාමාජිකයන් බහුතරය ජයසිංහ මහතාගේ ඥාති හිතමිත්රාදින්ම වූහ. මේ ඇත්තන් තමන්ගෙ පළමු ව්යායාමය ලෙස 1956 වසරේ පොසොන් උත්සවය සමරන්නට, අනුරාධපුර පුද බිමට, ලංකාවේ නන් දෙසින් පැමිණෙන සැඳැහැවත් ජනතාවගේ දාහය නිවන්නට කුරුම්බා දන්සැලක් පවත්වන්නට කථිකා කර ගත්හ.
තමන්ගේ බලාපොරොත්තුව සැල කල සැනින් වතු හිමියො කුරුම්බා වලු පිටින් කපාගෙන යන්නට ඔහුට අවසර දුන්හ. මේ කියන කාලයේ අද තරම් පොල් මිළ ඉහළ ගොස් නොතිබූ හෙයින් කුරුම්බා වල්ලක් දෙකක් දන් දෙන්නට වතු හිමියන් දෙවරක් සිතුවේ නැත. ඒ අවසරයෙන් එකතු වූ සිය දහස් ගනනක කුරුම්බා මාකේවිට එක්සත් තරුණ සංගමයේ තරුණයන් ලොරියක පටවාගෙන අනුරාධපුරයට රැගෙන ගොස් කුරුම්බා දන්සැල පවත්වා තිබේ.
බස් හිමියෙකු ලෙස ජයසිංහ මහතා එවකට ලංකාව පුරාම සංචාරයේ යෙදෙන්නට ඇතැයි අපට සිතිය හැක. ඒ ගමන් බිමන් වළදී පොසොන් උත්සවය සමරන්නට අනුරාධපුරයට එකතු වන දහස් සංඛ්යාත ජනතාවට මුහුණ දෙන්නට සිදුවන ගැටලු, අපහසුතා ඔහුට සන්නිවේදනය වී තිබෙන්නට ඇත. ඒ නිසාම ඔහුගේ දන්සැල අනුරාධපුරයේ ඉඳි වූවා විය යුතුය.
1956 සිට වසර 10 ක කාලයක් පොසොන් දිනයේ මාකේවිට එක්සත් තරුණ සංගමයේ කුරුම්බා දන්සැල අනුරාධපුරයේ රුවන්වැලි සෑ රදුන් හා ථූපාරාමය යා කරන පෙත් මග යනුවෙන් හැඳින්වෙන මාර්ගය ආසන්නයේ පවත්වා තිබේ. අද සිමෙන්ති ගල් අල්ලා විසිතුරු කොට තිබෙන පෙත් මග මේ කියන කාලයේ ඒ කිසිත් නැති ගුරු පාරක් බඳු යැයි තතු දන්නෝ මා සමග පවසා තිබේ.
කුරුම්බා දන්සැලට වයස වසර 10 ක් වූ තැන තරුණ බෞද්ධ සංගමයේ එවකට සාමාජික ඇත්තන් 11 වන වසරේ සිට කුරුම්බා දන්සැල බත් දන්සැලක් බවට පත් කරන්නට තීරණය කළෝය. වර්තමානයේ මෙන් අඩියෙන් අඩිය දන්සැල් පොසොන් සමයේ අනුරාධපුරයේ නොතිබුන නිසා බත් දන්සැලක් පැවැත්වීම බොහෝ සේ වැදගත් යැයි සංගමයේ එවකට සාමාජිකයන්ට වැටහී යන්නට ඇත.
වසරින් වසර අලුතින් සංගමයට එකතු වන සාමාජික පිරිසත් දරාගෙන, දන්සැලේ පරිමාණයද වැඩුනි. එතැන් සිට චිරාත් කාලයක් අඛණ්ඩව දන්සැල පැවැත්වීමට ජයසිංහ මහතාට හැකියාව ලැබුනේ ඔහුගේ ප්රිය බිරිඳගේ සහයෝගයත් මේ වෙනුවෙන් මොනවට ලැබුනු හෙයිනි. බස් කර්මාන්තයට සම්බන්ධ තවත් පවුලකින් පැවත එන ඇය ජයසිංහ මහතා මුල්ම දන්සැල පවත්වන කාලයේ තම පියා සහ හිතවතුන් අනුරාධපුරයේ පැවැත්වූ වෙනත් දන්සැලකට සම්බන්ධව සිටියාය. යාබද භූමි භාග වල පැවැත්වූ මේ දන්සැල් කෙරුවාව අවසානයේ මේ දෙපළට විවාහයේ දොරටුව විවර වන්නට ඇති බව සිරා කොලුවාගේ අදහසයි.
ස්ථිර නිළධාරී මණ්ඩලයක් දන්සැල් කටයුතු වලට පත් වූ කාලයේ සිටම දන්සැලේ අනුශාසක ධූරය දරන්නේ ඉඹුල්ගොඩ ප්රදේශයේ විහාරස්ථානයක අධිපති ධූරය දරන තෝරපිටියේ ආනන්ද ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසිනි. තමන්ගේ විහාරස්ථානයේ පොසොන් පින්කම් අවසන් වූ සැනින් උන් වහන්සේ අනුරාධපුරයට වැඩම කරන්නේ දන්සැලේ කටයුතු සොයා බැලීම උදෙසායි.
මාකේවිට එක්සත් තරුණ සංගමය වසරක් පාසා සාර්ථකව පවත්වාගෙන පැමිණි බත් දන්සැලේ 50 වෙනි පියවර 2016 වසර හා සම්බන්ධව තිබුනි. මේ දන්සැල ආරම්භයෙන් පසු කිසිම වසරක නතර වී නැත. කුමන අපහසුතාව තිබුනත් නිසි පරිදි දන්සැල පවත්වා තිබේ. හාල්මිටි 3 ක බත් සපයමින් ආරම්භ වූ මේ දන්සැල දැන් හාල් මිටි (කිලෝ 50) 50 ඉක්මවන ධාරිතාවක් දක්වා දියුණු වී තිබේ. එක දිගට මහා පරිමාණයෙන් 50 වසරක් දන්සැලක් පවත්වනවා යනු සෙල්ලම් වැඩක් නොවන බව මේ මහා කාර්යය පිටුපස සිටින මහා ජන සමූහයා දෙස බැලූ විට පැහැදිලි වෙයි.
49 වෙනි දන්සැලටත් රෝද පුටුවක් මත සිටිමින් සහභාගි වූ දන්සැලේ නිර්මාතෘ ජයසිංහ මහතාට දෛවයේ සරදමක් නිසාදෝ 50 වෙනි පියවරට සහභාගි වන්නට නොහැකි වූයේ ඊට මාස කීපයකට පෙර හෙතෙම මිය පරළොව ගිය නිසාය. එහෙත් ඔහුගේ බිරිඳ සහ දරු කැළ මේ මහා වෑයම තවමත් ඉදිරියට රැගෙන යන්නේ පොසොන් වන්දනාවේ අනුරාධපුරයට පැමිණෙන දහස් සංඛ්යාත සැඳැහැවතුන් කෙරේ උපදින සැබෑම ආදර කරුණාව නිසාය.
මෙවර දන්සැල උදෙසා ජයසිංහ මහතාගේ නිවසින් අපි සැම පිටත් වූයේ පොහෝ දිනට පෙර දින රාත්තිරියේ 11 කණිසමට බව මගේ මතකයේ රැදී තිබේ. ඒ වන විටත් මාස ගනනාවක උත්සාහයේ ප්රතිඵල ලෙස දන්සැලට අවැසි සියලුම දේ සුජෘනම් කර ඒවා ප්රවාහනය කරන රථ වාහන වලට පටවා අහවරය. ජයසිංහ මහතාගේ පුතුන් දෙදෙනා පියාගේ මග යමින් ප්රවාහන ක්ෂේත්රයේ කටයුතු කරන නිසා මේ ගමන් සඳහා උවමනා රථ වාහන වලින් අඩුවක් නැත.
පාන්දර 4 කණිසම වන විට අනුරාධපුරයට පැමිණි අප විවේකයක් නොගෙනම ලහි ලහියේ කන්ටේනර් රථ දෙකක තිබූ බඩු බාහිරාදිය සහ අඩුම කුඩුම ඉක්මනින් දන්සැල පවත්වන ස්ථානයට ගෙන ආවෙමු. එදා ජයසිංහ මහතා කුරුම්බා දන්සැල ආරම්භ කල ස්ථානයේම තවමත් මාකේවිට එක්සත් තරුණ සංගමයේ බත් දන්සැල ඉඳිවෙයි.
විවිධ වයස් කාණ්ඩ වලට අයත් දන්සැලේ කටයුතු සඳහා පැමිණි කාන්තා පිරිමි, තරුණ, මහළු ජනතාව කාගේවත් නියම කිරීමකින් තොරව තම තමන්ම වැඩ රාජකාරී පවරාගනිමින් හැකි ඉක්මනින් දන්සැල ආරම්භ කරන්නට යුහුසුලු වෙති. තැනක හට්ටි මුට්ටි, එළවළු තැන්පත් වෙයි. තවත් තැනක දන්සැලේ පිරිසගේ භාවිතයට වැසිකිළි පද්ධතියක් ඉඳි වෙයි., තවත් තැනක තහඩු යොදා දන්සැලට පැමිණෙන ජනතාවට සෙවනක් සැදෙයි, තවත් තැනක දන්සැලේ විදුලි ආලෝක පද්ධතිය සහ ජලනළ පද්ධතිය ස්ථාන ගත වෙයි.
අද තරම් පහසුකම් එදා තිබුනෙ නෑ. වතුර වලින් තමයි ගොඩාක්ම ප්රශ්න තිබුනෙ. බවුසර් වලින් වතුර ගෙනත් දෙනකං අපිට දන්සැල නවත්තගෙන බලාන ඉන්න උන කාලයකුත් තිබුනා. දැන් වගේ ලග ලග දන්සැල් තිබුනෙ නැති නිසා මේ දන්සැල් වලින් බත් ටිකක් කන්න මිනිස්සු සෑහෙන්න ආවා. ජයසිංහ මහතාගේ බිරිඳ මා සමග එලෙස පැවසූයේ දන්සැලේ ඉතිහාසය පිළිබඳ එතුමියගෙන් මා විමසීමක් කළ හෙයිනි.
ලහි ලහියේ ඉදුන සුවඳ හමන පරිප්පු හොද්දක් සමග අනුරාධපුරයේ තැටි පාන්, දන්සැල් කාර්ය මණ්ඩලයට උදෑසන ආහාරය වූවේය. එතැන් සිට සිය වගකීම් සෑම කෙනෙක්ම මනාව ඉටු කල නිසා දහවල් බත වන විට බත් දන්සැල ආරම්භ කරන්නට කටයුතු යෙදිනි. දන්සැලේ නිර්මාතෘ ජයසිංහ මහතාගේ මළනුවන් වන වික්රමරත්න මහතා වර්තමානයේ මේ දන්සැලේ මුල් පුටුව හොබවයි. ඒ සඳහා බොහෝ පිරිසකගේ සහයෝගය දායකත්වය ඔහුට ලැබේ. මාකේවිට බත් දන්සැලෙන්ම බත් කන්නට බලා සිටින ජනතාවක් දැන් අනුරාධපුරයේ සිටිති. පසුගිය වසර 50 තුලදී දන්සැල් කෙරුවාවෙන් උපයාගත් වත්කම මේ මිනිසුන් විය යුතුය.
පොසොන් පෝය දිනයට පෙර දිනයේ දහවල් බතින් ඇරඹී පොසොන් පෝය අවසන් වී පසුදින දහවල දක්වාම මේ මහා දන්සැලේ දොර පොදු ජනතාවට විවෘතය. දන් සැලට නැවතීමක් නැත. පිරිසක් නිදි දෙව්දුවගේ සුවය විදින අතරේ තවත් පිරිසක් ගජරාමෙට වැඩය. පාන්දර 3 කණිසමට වුවත් උණු උණු බත් බුදින වන්දනාකරුවන්ගෙන් දන්සැලට අඩුවක් නැත.
හාල් කිලෝ 40 ක් විනාඩි 40 න් බත් බවට පත් කරන ස්ටීමරයක් , පොල් ගාන යන්ත්ර, පොල් කිරි මිරිකන යන්ත්ර ආදියෙන් මාකේවිට එක්සත් තරුණ සංගමයේ දන්සැල පොහොසත් වී තිබෙන නිසා වැඩ කටයුතු වේගවත් වී තිබේ. මේ සියලුම යන්ත්ර උපකරණ තරුණ සංගමය සතු වන අතර ඒවා භාවිතා කරන්නේ මේ දන්සැලේ කටයුතු වෙනුවෙන් පමණකි.
දන්සැලේ කටයුතු කරන සියලුම දෙනාට තේ සපයන්නේ එක් කාන්තාවකි. ඇගේ වගකීම බවට ඒ කාරිය පත් වී තිබුනි. යහමින් ඉඟුරු යොදා ඇයගේ අත්ගුණය සහිතව අපට ලැබුන ප්ලේන්ටියේ රස ගැන කියන්නට වදන් නැත. එවන් ප්ලේන්ටියක් නිවසේදී හෝ පානය කරන්නට නොලැබෙයි. එය එතරම්ම රසවත්ය.
දන්සැලේ පෝලිම හසුරවන වගකීම, පැමිණෙන අයගේ බත් පතට මාළු පිණි බෙදන වගකීම, පිගන් සෝදන තැනින් දන්සැල තුලට රැගෙන යාමේ වගකීම, ආදී වගකීම් රාශියක් වරින් වර සිරා කොලුවා අතින් ඉටු වූවේය. වෙහෙසකර දවසක් අවසානයේ සැම විටම බසවක්කුලම වැවෙන් ස්නානය කිරීමට ලැබුන අතර එයින් පසුව දැනුන සුවය කියා නිමකල නොහැක.
මේ වසරේ සිට තිසා වැවේ ජල ස්නානය තහනම් කොට තිබේ. එය ඉතාමත්ම වැඳගත් තීරණයක් වන්නේ අනුරාධපුර පූජා නගරයේ පානීය ජල අවශ්යතාව ඉටු කරන්නේ තිසා වැවෙන් ලබාගන්නා ජලයෙන් වන නිසාය. ඒ ඇරත් වාර්ෂිකව අනුරාධපුර වන්දනාවේ පැමිණ තිසා වැවේ රොන් මඩ අතර සැගවී යන තරුණ ජීවිත ප්රමාණයද මේ තීරණය සමග සුරක්ෂිත වී තිබේ.
අපේ ගම් පියසේ පවත්වන දන්සැලකදී මෙන් නොව මෙහිදී දන්සැලට සහභාගි වන අති මහත් බහුතරය අහිංසක මිනිසුන්ය. සැබෑ ලෙසම දන්සැලක අවශ්යතාව දැනෙන මිනිසුන්ය. එවැනි මිනිසුන් පිරිසකට සේවය සලසන්නට ලැබීම සැබවින්ම සතුටකි. වයසක අම්මලා ආහාර අනුභවයෙන් පසුව දන්සැල තුලදීම අපේ අත් වලින් අල්ලාගෙන පින් දෙයි. යෝධ බල යෝධ ශක්තිය ප්රාර්ථනා කරයි. මෙලෙස දන්සැල තුලදීම අපේ වෑයම අගය කරද්දී, අප විසින් කරන සත්කාර්යයේ තරම අපට අවබෝධ වෙයි. එය කියා නිමකල නොහැකි තරමේ එකකි. සිතට මහත් ප්රහර්ෂයකි.
දන්සැල අවට තාවකාලික වෙළඳසැල් පවත්වාගෙන යන වෙළඳ ප්රජාවටද දන්සැලෙන් සැලසෙන සේවය අතිමහත්ය. වෙහෙසකර දිනයක් අවසානයේ නින්දට යන සිරා කොලුවා වැරදීමකින් හෝ පාන්දර යාමයේ අවදි වූවා නම් ඒ මොහොතේත් දන්සැල තුල ආහාර අනුභව කරන ජනතාව සුලභ වූහ. නිදි වරාගෙන ඔවුන් වෙත සේවය සලසන සත් පුරුෂයන් දන්සැල් නඩය තුල වෙනමම වූහ.
එක් වාරයකට රුපියල් මිලියනයකට වඩා මුදලක් වියදම් කරන මේ මහා දන්සැල පුරා දින 3 කට පසු චරිත්රානුකූලව මහා සංඝරත්නය විෂයෙහි පවත්වන සංඝගත දක්ෂිණාවකින් අවසන් වෙයි. එතැනදී දන්සැල පවත්වන්නට මුල් වූ අද අප අතර නැති සියලු දෙනාටම පින් පෙත් අනුමෝදන් කරති. ඒ කාර්යය අවසානයේ අඩුම කුඩුම නැවතත් කන්ටේනර් රථ වලට පැටවීම ආරම්භ වන අතර ඒ කටයුතු අවසානයේ අදුරු වැටුන අනුරාධපුරයෙන් අපි සමුගත්තේ යහපත් ක්රියාවක නිරතවීමෙන් ලද පරම පිවිතුරු සතුට දෝත දරාගෙන ඊළග වසරේත් මේ දන්සැලේ සේවයට පැමිණෙන බැව් ශපත කරමිනි.
සියලුම ඡායාරූප මවිසින් ලබාගත් ඒවාය.
මෙම තරුණ සංගමය පිහිටුවන්නට මූලික වූ කිසිවෙකුත් දැන් ජීවතුන් අතර නැත.
මේ කර්තව්ය හුදෙක් බත් දන්සැලකට පමණක් සීමා වී නැත. එයින් එහා ගිය මහා සමාජ මෙහෙවරකට මේ සමිතියේ ඇත්තන් උර දී සිටිති. ඒ අනුව අඩු ආදායම් ලාභීන්ට නිවාස ඉඳි කර දීම, අඩු පහසුකම් සහිත දහම් පාසල් වලට පොත් පත් සහ වෙනත් උපකරණ ලබාදීම ආදිය ප්රමුඛ වෙයි. මේ දින වල දන්සැලේ නිළධාරී මණ්ඩලය අඩු පහසුකම් සහිත දහම් පාසලක් සොයමින් සිටින්නේ එහි අධ්යාපනය ලබන දූ දරුවන් වෙත අධ්යාපන උපකරණ ලබා දීම උදෙසායි. මේ ලිපිය කියවන ඔබ එවැනි ස්ථානයක් ගැන දන්නේ නම් කරුණාකර සිරා කොලුවා වෙත ඊයක් විඳින්න.
තරුණ සංගමයේ ආරම්භක සාමාජිකයන් බහුතරය ජයසිංහ මහතාගේ ඥාති හිතමිත්රාදින්ම වූහ. මේ ඇත්තන් තමන්ගෙ පළමු ව්යායාමය ලෙස 1956 වසරේ පොසොන් උත්සවය සමරන්නට, අනුරාධපුර පුද බිමට, ලංකාවේ නන් දෙසින් පැමිණෙන සැඳැහැවත් ජනතාවගේ දාහය නිවන්නට කුරුම්බා දන්සැලක් පවත්වන්නට කථිකා කර ගත්හ.
තමන්ගේ බලාපොරොත්තුව සැල කල සැනින් වතු හිමියො කුරුම්බා වලු පිටින් කපාගෙන යන්නට ඔහුට අවසර දුන්හ. මේ කියන කාලයේ අද තරම් පොල් මිළ ඉහළ ගොස් නොතිබූ හෙයින් කුරුම්බා වල්ලක් දෙකක් දන් දෙන්නට වතු හිමියන් දෙවරක් සිතුවේ නැත. ඒ අවසරයෙන් එකතු වූ සිය දහස් ගනනක කුරුම්බා මාකේවිට එක්සත් තරුණ සංගමයේ තරුණයන් ලොරියක පටවාගෙන අනුරාධපුරයට රැගෙන ගොස් කුරුම්බා දන්සැල පවත්වා තිබේ.
බස් හිමියෙකු ලෙස ජයසිංහ මහතා එවකට ලංකාව පුරාම සංචාරයේ යෙදෙන්නට ඇතැයි අපට සිතිය හැක. ඒ ගමන් බිමන් වළදී පොසොන් උත්සවය සමරන්නට අනුරාධපුරයට එකතු වන දහස් සංඛ්යාත ජනතාවට මුහුණ දෙන්නට සිදුවන ගැටලු, අපහසුතා ඔහුට සන්නිවේදනය වී තිබෙන්නට ඇත. ඒ නිසාම ඔහුගේ දන්සැල අනුරාධපුරයේ ඉඳි වූවා විය යුතුය.
1956 සිට වසර 10 ක කාලයක් පොසොන් දිනයේ මාකේවිට එක්සත් තරුණ සංගමයේ කුරුම්බා දන්සැල අනුරාධපුරයේ රුවන්වැලි සෑ රදුන් හා ථූපාරාමය යා කරන පෙත් මග යනුවෙන් හැඳින්වෙන මාර්ගය ආසන්නයේ පවත්වා තිබේ. අද සිමෙන්ති ගල් අල්ලා විසිතුරු කොට තිබෙන පෙත් මග මේ කියන කාලයේ ඒ කිසිත් නැති ගුරු පාරක් බඳු යැයි තතු දන්නෝ මා සමග පවසා තිබේ.
කුරුම්බා දන්සැලට වයස වසර 10 ක් වූ තැන තරුණ බෞද්ධ සංගමයේ එවකට සාමාජික ඇත්තන් 11 වන වසරේ සිට කුරුම්බා දන්සැල බත් දන්සැලක් බවට පත් කරන්නට තීරණය කළෝය. වර්තමානයේ මෙන් අඩියෙන් අඩිය දන්සැල් පොසොන් සමයේ අනුරාධපුරයේ නොතිබුන නිසා බත් දන්සැලක් පැවැත්වීම බොහෝ සේ වැදගත් යැයි සංගමයේ එවකට සාමාජිකයන්ට වැටහී යන්නට ඇත.
වසරින් වසර අලුතින් සංගමයට එකතු වන සාමාජික පිරිසත් දරාගෙන, දන්සැලේ පරිමාණයද වැඩුනි. එතැන් සිට චිරාත් කාලයක් අඛණ්ඩව දන්සැල පැවැත්වීමට ජයසිංහ මහතාට හැකියාව ලැබුනේ ඔහුගේ ප්රිය බිරිඳගේ සහයෝගයත් මේ වෙනුවෙන් මොනවට ලැබුනු හෙයිනි. බස් කර්මාන්තයට සම්බන්ධ තවත් පවුලකින් පැවත එන ඇය ජයසිංහ මහතා මුල්ම දන්සැල පවත්වන කාලයේ තම පියා සහ හිතවතුන් අනුරාධපුරයේ පැවැත්වූ වෙනත් දන්සැලකට සම්බන්ධව සිටියාය. යාබද භූමි භාග වල පැවැත්වූ මේ දන්සැල් කෙරුවාව අවසානයේ මේ දෙපළට විවාහයේ දොරටුව විවර වන්නට ඇති බව සිරා කොලුවාගේ අදහසයි.
ස්ථිර නිළධාරී මණ්ඩලයක් දන්සැල් කටයුතු වලට පත් වූ කාලයේ සිටම දන්සැලේ අනුශාසක ධූරය දරන්නේ ඉඹුල්ගොඩ ප්රදේශයේ විහාරස්ථානයක අධිපති ධූරය දරන තෝරපිටියේ ආනන්ද ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසිනි. තමන්ගේ විහාරස්ථානයේ පොසොන් පින්කම් අවසන් වූ සැනින් උන් වහන්සේ අනුරාධපුරයට වැඩම කරන්නේ දන්සැලේ කටයුතු සොයා බැලීම උදෙසායි.
 |
| බත් දන්සැලේ මුල් පෙලේ නිළ දරුවන් අනුශාසක හිමියන් සමග, වික්රමරත්න සභාපති තුමා වම් කෙළවරේ. |
49 වෙනි දන්සැලටත් රෝද පුටුවක් මත සිටිමින් සහභාගි වූ දන්සැලේ නිර්මාතෘ ජයසිංහ මහතාට දෛවයේ සරදමක් නිසාදෝ 50 වෙනි පියවරට සහභාගි වන්නට නොහැකි වූයේ ඊට මාස කීපයකට පෙර හෙතෙම මිය පරළොව ගිය නිසාය. එහෙත් ඔහුගේ බිරිඳ සහ දරු කැළ මේ මහා වෑයම තවමත් ඉදිරියට රැගෙන යන්නේ පොසොන් වන්දනාවේ අනුරාධපුරයට පැමිණෙන දහස් සංඛ්යාත සැඳැහැවතුන් කෙරේ උපදින සැබෑම ආදර කරුණාව නිසාය.
මෙවර දන්සැල උදෙසා ජයසිංහ මහතාගේ නිවසින් අපි සැම පිටත් වූයේ පොහෝ දිනට පෙර දින රාත්තිරියේ 11 කණිසමට බව මගේ මතකයේ රැදී තිබේ. ඒ වන විටත් මාස ගනනාවක උත්සාහයේ ප්රතිඵල ලෙස දන්සැලට අවැසි සියලුම දේ සුජෘනම් කර ඒවා ප්රවාහනය කරන රථ වාහන වලට පටවා අහවරය. ජයසිංහ මහතාගේ පුතුන් දෙදෙනා පියාගේ මග යමින් ප්රවාහන ක්ෂේත්රයේ කටයුතු කරන නිසා මේ ගමන් සඳහා උවමනා රථ වාහන වලින් අඩුවක් නැත.
පාන්දර 4 කණිසම වන විට අනුරාධපුරයට පැමිණි අප විවේකයක් නොගෙනම ලහි ලහියේ කන්ටේනර් රථ දෙකක තිබූ බඩු බාහිරාදිය සහ අඩුම කුඩුම ඉක්මනින් දන්සැල පවත්වන ස්ථානයට ගෙන ආවෙමු. එදා ජයසිංහ මහතා කුරුම්බා දන්සැල ආරම්භ කල ස්ථානයේම තවමත් මාකේවිට එක්සත් තරුණ සංගමයේ බත් දන්සැල ඉඳිවෙයි.
විවිධ වයස් කාණ්ඩ වලට අයත් දන්සැලේ කටයුතු සඳහා පැමිණි කාන්තා පිරිමි, තරුණ, මහළු ජනතාව කාගේවත් නියම කිරීමකින් තොරව තම තමන්ම වැඩ රාජකාරී පවරාගනිමින් හැකි ඉක්මනින් දන්සැල ආරම්භ කරන්නට යුහුසුලු වෙති. තැනක හට්ටි මුට්ටි, එළවළු තැන්පත් වෙයි. තවත් තැනක දන්සැලේ පිරිසගේ භාවිතයට වැසිකිළි පද්ධතියක් ඉඳි වෙයි., තවත් තැනක තහඩු යොදා දන්සැලට පැමිණෙන ජනතාවට සෙවනක් සැදෙයි, තවත් තැනක දන්සැලේ විදුලි ආලෝක පද්ධතිය සහ ජලනළ පද්ධතිය ස්ථාන ගත වෙයි.
ලහි ලහියේ ඉදුන සුවඳ හමන පරිප්පු හොද්දක් සමග අනුරාධපුරයේ තැටි පාන්, දන්සැල් කාර්ය මණ්ඩලයට උදෑසන ආහාරය වූවේය. එතැන් සිට සිය වගකීම් සෑම කෙනෙක්ම මනාව ඉටු කල නිසා දහවල් බත වන විට බත් දන්සැල ආරම්භ කරන්නට කටයුතු යෙදිනි. දන්සැලේ නිර්මාතෘ ජයසිංහ මහතාගේ මළනුවන් වන වික්රමරත්න මහතා වර්තමානයේ මේ දන්සැලේ මුල් පුටුව හොබවයි. ඒ සඳහා බොහෝ පිරිසකගේ සහයෝගය දායකත්වය ඔහුට ලැබේ. මාකේවිට බත් දන්සැලෙන්ම බත් කන්නට බලා සිටින ජනතාවක් දැන් අනුරාධපුරයේ සිටිති. පසුගිය වසර 50 තුලදී දන්සැල් කෙරුවාවෙන් උපයාගත් වත්කම මේ මිනිසුන් විය යුතුය.
හාල් කිලෝ 40 ක් විනාඩි 40 න් බත් බවට පත් කරන ස්ටීමරයක් , පොල් ගාන යන්ත්ර, පොල් කිරි මිරිකන යන්ත්ර ආදියෙන් මාකේවිට එක්සත් තරුණ සංගමයේ දන්සැල පොහොසත් වී තිබෙන නිසා වැඩ කටයුතු වේගවත් වී තිබේ. මේ සියලුම යන්ත්ර උපකරණ තරුණ සංගමය සතු වන අතර ඒවා භාවිතා කරන්නේ මේ දන්සැලේ කටයුතු වෙනුවෙන් පමණකි.
දන්සැලේ කටයුතු කරන සියලුම දෙනාට තේ සපයන්නේ එක් කාන්තාවකි. ඇගේ වගකීම බවට ඒ කාරිය පත් වී තිබුනි. යහමින් ඉඟුරු යොදා ඇයගේ අත්ගුණය සහිතව අපට ලැබුන ප්ලේන්ටියේ රස ගැන කියන්නට වදන් නැත. එවන් ප්ලේන්ටියක් නිවසේදී හෝ පානය කරන්නට නොලැබෙයි. එය එතරම්ම රසවත්ය.
 |
| ස්ටීමරය |
දන්සැලේ පෝලිම හසුරවන වගකීම, පැමිණෙන අයගේ බත් පතට මාළු පිණි බෙදන වගකීම, පිගන් සෝදන තැනින් දන්සැල තුලට රැගෙන යාමේ වගකීම, ආදී වගකීම් රාශියක් වරින් වර සිරා කොලුවා අතින් ඉටු වූවේය. වෙහෙසකර දවසක් අවසානයේ සැම විටම බසවක්කුලම වැවෙන් ස්නානය කිරීමට ලැබුන අතර එයින් පසුව දැනුන සුවය කියා නිමකල නොහැක.
 |
| බසවක්කුලම වැවට පෙනෙන ජේතවනාරාමය |
 |
| බසවක්කුලම වැව් කණ්ඩියට පෙනෙන අභයගිරිය |
අපේ ගම් පියසේ පවත්වන දන්සැලකදී මෙන් නොව මෙහිදී දන්සැලට සහභාගි වන අති මහත් බහුතරය අහිංසක මිනිසුන්ය. සැබෑ ලෙසම දන්සැලක අවශ්යතාව දැනෙන මිනිසුන්ය. එවැනි මිනිසුන් පිරිසකට සේවය සලසන්නට ලැබීම සැබවින්ම සතුටකි. වයසක අම්මලා ආහාර අනුභවයෙන් පසුව දන්සැල තුලදීම අපේ අත් වලින් අල්ලාගෙන පින් දෙයි. යෝධ බල යෝධ ශක්තිය ප්රාර්ථනා කරයි. මෙලෙස දන්සැල තුලදීම අපේ වෑයම අගය කරද්දී, අප විසින් කරන සත්කාර්යයේ තරම අපට අවබෝධ වෙයි. එය කියා නිමකල නොහැකි තරමේ එකකි. සිතට මහත් ප්රහර්ෂයකි.
 |
| පොහෝ දින උදෑසන දන්සැලේ පෝලිම් ගැසී සිටින ජනතාව |
එක් වාරයකට රුපියල් මිලියනයකට වඩා මුදලක් වියදම් කරන මේ මහා දන්සැල පුරා දින 3 කට පසු චරිත්රානුකූලව මහා සංඝරත්නය විෂයෙහි පවත්වන සංඝගත දක්ෂිණාවකින් අවසන් වෙයි. එතැනදී දන්සැල පවත්වන්නට මුල් වූ අද අප අතර නැති සියලු දෙනාටම පින් පෙත් අනුමෝදන් කරති. ඒ කාර්යය අවසානයේ අඩුම කුඩුම නැවතත් කන්ටේනර් රථ වලට පැටවීම ආරම්භ වන අතර ඒ කටයුතු අවසානයේ අදුරු වැටුන අනුරාධපුරයෙන් අපි සමුගත්තේ යහපත් ක්රියාවක නිරතවීමෙන් ලද පරම පිවිතුරු සතුට දෝත දරාගෙන ඊළග වසරේත් මේ දන්සැලේ සේවයට පැමිණෙන බැව් ශපත කරමිනි.
මම කාමරේ අරින සිරා කොලුවා.
ප.ලි
මෙම තරුණ සංගමය පිහිටුවන්නට මූලික වූ කිසිවෙකුත් දැන් ජීවතුන් අතර නැත.
මේ කර්තව්ය හුදෙක් බත් දන්සැලකට පමණක් සීමා වී නැත. එයින් එහා ගිය මහා සමාජ මෙහෙවරකට මේ සමිතියේ ඇත්තන් උර දී සිටිති. ඒ අනුව අඩු ආදායම් ලාභීන්ට නිවාස ඉඳි කර දීම, අඩු පහසුකම් සහිත දහම් පාසල් වලට පොත් පත් සහ වෙනත් උපකරණ ලබාදීම ආදිය ප්රමුඛ වෙයි. මේ දින වල දන්සැලේ නිළධාරී මණ්ඩලය අඩු පහසුකම් සහිත දහම් පාසලක් සොයමින් සිටින්නේ එහි අධ්යාපනය ලබන දූ දරුවන් වෙත අධ්යාපන උපකරණ ලබා දීම උදෙසායි. මේ ලිපිය කියවන ඔබ එවැනි ස්ථානයක් ගැන දන්නේ නම් කරුණාකර සිරා කොලුවා වෙත ඊයක් විඳින්න.
